1. Even­wichts­eco­nomie is geschikter om met de coronacrisis om te gaan

Dat wordt toegelicht in onderstaande reportage The bigger picture. In de reportage wordt gesuggereerd dat zo'n evaluatie kan leiden tot gedragsverandering.
Het is maar de vraag of in de vrije markt mensen hun gedrag gaan aanpassen naar aanleiding van zoiets als de coronacrisis van 2020. Dat werd ook meteen duidelijk toen deze coronacrisis in 2022 voorlopig in ieder geval weer voorbij was.
Daarom is de even­wichts­eco­nomie zo ontworpen dat mensen langzamerhand verleid worden en dat het simpelweg gemakkelijker is om in de even­wichts­eco­nomie te functioneren.
De even­wichts­eco­nomie stimuleert mensen hun gedrag aan te passen omdat ze het leven in de even­wichts­eco­nomie als gemakkelijker, prettiger, plezieriger, waardevoller, voordeliger of zinvoller ervaren. Of omdat alle producten en diensten in de even­wichts­eco­nomie veel beter en veel goedkoper zijn. Of omdat anderen dat ook doen. Of omdat mensen in de even­wichts­eco­nomie een beter leven hebben.

Wat ook helpt is dat het menselijk brein door zijn evolutie voortdurend gefocust is op negatief nieuws om levensbedreigende situaties te vermijden. En wat dat betreft biedt de vrije­markt­economie meer dan voldoende prikkels om te 'vluchten' naar een beter functionerende economie. De coronacrisis maakt de zwakke punten van de vrije markt duidelijker zichtbaar.
En door een ander economisch stelsel -de even­wichts­eco­nomie- naast de vrije markt te zetten worden deze zwakke punten verder uitvergroot.

We zullen nu vanuit verschillende invalshoeken bekijken wat de impact en mogelijke impact van de coronacrisis is. De sterke en de zwakke kanten van het huidige systeem worden op een rijtje gezet.
In deze paragraaf wordt gaandeweg een rode draad zichtbaar. En die is dat het samenwerkingsmodel van de even­wichts­eco­nomie veel beter in staat is om de problemen het hoofd te bieden dan het concurentiemodel van de vrijemarkt.

1.1. Overheden niet effectief toegerust voor lange termijn rampenbeleid

In 2003 werd hier al door wetenschappers melding van gemaakt. (Toelichting in rapportage Zondag met Lubach verderop.) Hierop is door China en de rest van de wereld geen actie ondernomen.
Heel weinig landen hadden een draaiboek klaar liggen voor het geval dat er een uitbraak zou plaatsvinden.




Voor onze medicijnen zijn we in 2020 afhankelijk van de levering door India en met name China. Deze afhankelijkheid van productieketens elders in de wereld wordt al lang gezien als gevaarlijk op het moment dat er geen normale situatie meer is, zoals toegelicht bij 2.2.3. Arjen Lubach licht het gevaar van de afhankelijk van de medicijnindustrie in China op geheel eigen wijze toe, zoals te zien is bij 1.2.1.
Veel regeringen hebben niets met deze wetenschap gedaan. De Nederlandse en Belgische politiek hebben dus geen serieuze voorbereidingen voor pandemieën getroffen. In veel andere landen is de situatie hetzelfde. Ook de samenwerking tussen landen op politiek niveau heeft niet plaats gevonden.

Waarschuwingen van experts lijken te worden verdrongen door politieke afwegingen. En gekozen politici maken vaak alleen beleid voor de korte termijn. Dit maakt regeringen ongeschikt om deze lange termijn voorbereidingen te treffen. Toch hadden betere lange termijn voorbereidingen het verschil kunnen maken.

We zullen nu zien dat in de even­wichts­eco­nomie lange termijn voorbereidingen en grootschalige samenwerking wel plaatsvinden. De keuze voor samenwerken betekent in de even­wichts­eco­nomie dat de focus op een langetermijnbeleid ligt. Hierbij heeft de Verbindende organisatie als centrale organisatie een spilfunctie bij het uitstippelen van het langetermijnbeleid. Een regering moet mee doen met de dynamiek van de vrije markt -brandjes blussen- en zij moet de eigen kiezers tevreden stellen. Een regering zal daarom vaak kiezen voor korte termijn. En zij zal kiezen voor voordeel voor de eigen kiezers. Hierdoor voelen de overige kiezers zich minder gehoord.

Bij de Verbindende organisatie daarentegen ligt de focus op langetermijnbeleid en op samenwerking binnen de samenleving. De Verbindende organisatie dient namelijk primair de samenleving als geheel. Omdat de Verbindende organisatie geen verkiezingsstrijd kent, kan deze organisatie focussen op langetermijnbeleid.
De Verbindende organisatie zal ook hierop focussen omdat de samenleving in de even­wichts­eco­nomie niet meer bezig hoeft te zijn met de korte termijn, er zijn namelijk nauwelijks economische bedreigingen zoals we zo meteen zullen zien.
En bij samenwerken als gemeenschap ligt de focus automatisch op de lange termijn. Dit in tegenstelling tot concurrentie waarin de focus op de korte termijn ligt.

Samenwerken betekent voor een samenleving vooral elkaar zekerheid en perspectief geven, zowel voor oud als jong, nu en in de toekomst. Het uitvoeren van beleid dat de samenleving op de lange termijn kan beschermen tegen rampen hoort daar ook bij.

Optimaal zou zijn als de Verbindende organisaties in een land zouden kunnen samenwerken met een regering die ook functioneert in de even­wichts­eco­nomie. Want een dergelijke regering heeft dan eenzelfde focus op lange termijn. Anders dan in de vrije markt is het economisch systeem van de even­wichts­eco­nomie een lokaal georiënteerde economie. Hierdoor is de economie minder vatbaar voor externe invloeden zoals handelsoorlogen, financiële en economische crises elders. Deze lokale oriëntatie is ook terug te vinden in de structuur van het wereldwijde economische systeem van de even­wichts­eco­nomie.
Met een degelijke economische basis functioneert de even­wichts­eco­nomie beter dan de vrije markt.

Er zijn dus nauwelijks bedreigingen voor de economie. Daarom kunnen de Verbindende organisaties hun langetermijnbeleid blijven uitvoeren. De Verbindende organisaties werken uiteraard met elkaar samen. Deze samenwerking zal zich niet beperken tot landsgrenzen. Samenwerking vindt ook continu op wereldschaal plaats. Doordat in de even­wichts­eco­nomie langetermijnbeleid mogelijk is en uitgevoerd wordt. En omdat er wereldwijd wordt samengewerkt zullen er door de even­wichts­eco­nomie gepaste maatregelen getroffen worden voor rampen zullen optreden. In de even­wichts­eco­nomie is er nauwelijks afhankelijkheid van Chinese medicijnen. Medicijnen worden, net als alle andere producten, zoveel mogelijk lokaal geproduceerd. Hierdoor zijn onze gehele productieketens niet afhankelijk van China.

De ervaringen uit de vrije markt doen veronderstellen dat lokale productie leidt tot duurdere producten. Dit is echter niet het geval in de even­wichts­eco­nomie:
Ten eerste zijn producten gemaakt in de even­wichts­eco­nomie beter en veel goedkoper dan in de vrije markt.
Ten tweede draait de economie als geheel veel beter, zeker als er zo lokaal mogelijke geproduceerd wordt volgens het model van de even­wichts­eco­nomie.

1.2. Crisismanagement virusuitbraak kan effectiever

Omdat deze situatie nog nooit is voorgekomen laat de aanpak van de crisis in de beginfase duidelijk zien welke type overheden geschikt zijn voor het managen van de virusuitbraak in de beginfase. In 1.1. hebben we gezien dat overheden -een enkele uitzondering daar gelaten- geen draaiboek hadden klaar liggen voor een dergelijke virus uitbraak. Juist het feit dat er geen draaiboek klaar lag maakt duidelijk dat overheden minder goed in staat zijn om te doen wat goed is voor de samenleving.

In 1.2.1. en 1.2.2. wordt in herinnnering geroepen welke problemen er optraden aan het begin van de virusuitbraak.
In 1.2.3. wordt bekeken welke kenmerken en/of kwaliteiten overheden hebben die het crisismanagement tijdens de virusuitbraak beter doen. En we zullen zien dat de even­wichts­eco­nomie de kwaliteiten heeft om dit even goed of beter te doen.
In 1.2.4. wordt toegelicht dat organisaties in de even­wichts­eco­nomie veel meer dan bedrijven in de vrije markt kunnen bijdragen aan het managen van een pandemie.
In paragraaf 1.2.5. wordt duidelijk gemaakt waarom burgers in de even­wichts­eco­nomie meer kunnen bijdragen aan het productief omgaan met de pandemie dan burgers in de vrijemarkt economie.

1.2.1. Doeltreffend optreden van overheden richting bevolking komt laat op gang

In deze paragraaf laten we de revue passeren hoe alert de diverse overheden begin 2020 reageerden op de corona uitbraak. Doel is om verderop in 1.2.3. tot en met 1.2.5. deze reacties te vergelijken met hoe er in de even­wichts­eco­nomie met de uitbraak om zou zijn gegaan.
Welke strategie van welk land uiteindelijk het best blijkt te zijn is in deze context niet zo van belang.

De reacties van democratisch gekozen regeringen op de eerste tekenen van de uitbraak zijn wisselend. Het lijkt erop dat landen met democratieën die zich in rustig vaarwater bevinden redelijk adequaat reageren. Zij hebben relatief snel maatregelen afgekondigd.

Toch kan dit wel wat genuanceerd worden:

en houdt blijkbaar weinig rekening met dit economisch inzicht.







Arjan Lubach licht in onderstaande reportage de aanpak van China toe tijdens het begin van de crisis.

1.2.2. Op orde brengen medische voorzieningen verloopt gebrekkig

Om een idee te krijgen wat er ook al weer speelde in 2020 rond de tekorten waar men in de medische zorg tijdens de coronacrisis mee te maken had worden enkele knelpunten globaal besproken. We beperken ons in deze context tot de Belgische en Nederlandse situatie.
Het doel is om verderop in 1.2.3. tot en met 1.2.5. te kunnen vergelijken met hoe in de even­wichts­eco­nomie dit soort tekorten zouden worden aangepakt.

Al voor de crisis zijn er mondiaal wat dingen misgegaan. In onderstaande documentaire wordt toegelicht hoezeer wij afhankelijk zijn van India en China voor onze medicijnen, medicijnen die ook nodig zijn bij het behandelen van coronapatiënten.

Tijdens de crisis valt op dat het tekort aan mondkapjes maar slecht gemanaged kan worden. Hierdoor neemt het aantal besmettingen van personeel in de zorg toe en raken er meer cliënten besmet.
De Nederlandse en Belgische overheden bijvoorbeeld zijn rond april 2020 niet in staat om de productie van mondkapjes in eigen land op een bevredigende manier op gang te brengen. Men laat het over aan het initiatief van de markt. Er zijn enkele bedrijven die een bescheiden productie opstarten, maar de overgrote meerderheid onderneemt niets, ondanks het feit dat hun eigen productie stil ligt.

Maar daarmee worden mondkapjes net als medicijnen onderdeel van geopolitiek.

Hun productie is nog niet genoeg om aan de Nederlandse vraag te voldoen. Bij het opschalen van ic-bedden ten behoeve van de toenemende toestroom van coronapatiënten in maart 2020 zijn er globaal twee knelpunten: gekwalificeerd medisch personeel en beademingsapparatuur. Om de zorgkosten te drukken is het aantal ic-bedden voor 2020 in Nederland voor corona in de buurt van de onderste grens. De beademingsapperatuur en het bijbehorende medisch personeel zijn hierdoor minimaal. Het gevolg hiervan is dat de noodzakelijke uitbreiding van ic-capaciteit voor coronapatiënten erg moeizaam verloopt.

1.2.3. Effectiviteit overheid versus effectiviteit even­wichts­eco­nomie democratie

De even­wichts­eco­nomie heeft een structuur die dezelfde of meer mogelijkheden biedt dan de overheid heeft bij het bestrijden van de pandemie. We zullen nu gaan analyseren wie het meest effectief kan opereren, de overheden of de even­wichts­eco­nomie.

In 1.2.1. is geschetst dat populistisch georiënteerde regeringen en autoritaire regeringen in het begin van de crisis minder adequaat reageerden. Al naar gelang een regering meer overtuigd is van eigen gelijk en minder geneigd is te luisteren naar andere geluiden is de aanpak minder goed.

Het duurt ook bij democratische regeringen vrij lang voordat er actie ondernomen wordt. Dit geeft het beeld dat de belangen van de samenleving een minder hoge prioriteit hebben. Want de dan al bekende gevolgen voor de samenleving worden in de beginfase nog gebagatelliseerd.
We zullen hieronder zien dat de even­wichts­eco­nomie optimaal toegerust is om het belang van de samenleving voorop te stellen.

Een lockdown heeft economische consequenties die in het begin van de crisis voor zowel democratische als autoritaire regeringen blijkbaar zwaar meewegen. Zoals we al eerder hebben gezien heeft een lockdown aanmerkelijk minder impact in de even­wichts­eco­nomie. Economische overwegingen spelen daarom in de even­wichts­eco­nomie nauwelijks een rol bij het al dan wel niet instellen van een lockdown.

Voor het het omgaan met deze complexe problemen lijkt de even­wichts­eco­nomie beter toegerust, zoals hierna aan de orde komt.

Daarnaast valt op dat regeringen niet in staat zijn om de productie van de medische voorzieningen op het gewenste niveau te brengen, zoals al aan de orde is gekomen bij 1.2.2..
In de even­wichts­eco­nomie is een interventie van een overheid overbodig om de medische voorzieningen in voldoende mate te laten produceren. Organisaties in de evenwichtseconomie zorgen er gemeenschappelijk voor dat de medische voorzieningen op het gewenste niveau zijn, zoals we in het volgende onderdeel 1.2.4. zullen zien. We hebben net gezien dat regeringen niet de eerste prioriteit bij de samenleving leggen en zij de complexe problemen rond corona maar moeilijk in de hand kunnen houden. Nu wordt stapsgewijs toegelicht waarom de even­wichts­eco­nomie hiervoor beter is toegerust. Overheden opererend in de vrije markt kunnen in extreme situaties bedrijven vragen om bijvoorbeeld hun deuren tijdelijk te sluiten. Afgezien daarvan zijn bedrijven autonoom.
Bedrijven in de vrije markt zullen hun activiteiten pas veranderen als zij daar zelf beter van worden. Niet als de samenleving als geheel daar beter van wordt. En natuurlijk zijn er uitzonderingen.
Organisaties in de even­wichts­eco­nomie zijn dienstbaar aan de samenleving. Zij passen in samenspraak hun activiteiten zo aan dat de samenleving als geheel optimaal kan functioneren. Daarmee heeft de samenleving veel meer invloed op haar economie dan een overheid die opereert in de vrije markt. Hierdoor wordt het hele economisch systeem aangepast aan de nieuwe prioriteiten binnen de samenleving. Meer organisaties gaan zich bijvoorbeeld bezighouden met mondkapjes en/of ic-apperatuur.
We gaan nu kort in op hoe de samenleving haar economie vormgeeft. De even­wichts­eco­nomie is een actieve democratie. In grote lijnen houdt dit in dat deelnemers op hun niveau en overeenkomstig hun betrokkenheid, interesse en expertise kunnen meedenken en meebeslissen over hun economie. In parlementaire democratieën zijn debatten vaak helemaal niet bedoeld om kennis te nemen van elkaars inzichten en daarover vrijelijk van gedachten te wisselen om zo tot een gemeenschappelijk standpunt te komen. Debatten lijken meer bedoeld om elkaars tegenstellingen uit te vergroten, de eigen partij beter te laten overkomen en zoveel mogelijk kiezers te winnen. In parlementaire democratieën zijn expertise en logica ondergeschikt aan de partijpolitieke standpunten en aan de wens van de eigen kiezer.
In de even­wichts­eco­nomie wordt iedereen uitgenodigd zich te verdiepen in de onderwerpen waarover hij/zij mee wil beslissen. In de even­wichts­eco­nomie hebben diegene met interesse en kennis van een onderwerp ook meer inbreng bij de besluitvorming. Hierdoor wordt er nagedacht en gepraat over de inhoud. En beslissingen worden meer genomen op basis van expertise, logica en redelijkheid.



Samenwerking in de even­wichts­eco­nomie betekent dat er beslissingen worden genomen die in het algemeen belang zijn. In de even­wichts­eco­nomie wordt gelet op redelijkheid/fairness naar alle betrokkenen toe. En bij beslissingen die in het algemeen belang genomen worden is iedereen uiteindelijk beter af.
De structuur van de even­wichts­eco­nomie stimuleert dat deelnemers een voorkeur hebben voor beslissing dit in het algemeen belang zijn.



Eenmaal een beslissing genomen is de structuur van de even­wichts­eco­nomie zodanig dat de samenleving als geheel ook daarna handelt. Hierdoor kunnen complexe vraagstukken zoals bijvoorbeeld rondom corona veel beter worden opgelost. Waarom mensen in de even­wichts­eco­nomie gemeenschappelijke genomen besluiten beter accepteren wordt nu toegelicht. In de democratische economie zijn geen partijen, nog leiders die met verkiezingsbeloftes strijdend tegen tegenkandidaten om gekozen worden. De onvervulde verkiezingsbeloftes en de politieke strijd dienen de eensgezindheid in de samenleving niet.
Deze even­wichts­eco­nomie democratie kent geen minder emphathische leiders met ego. Wel voldoende verbindende 'vrouwelijke leiders' die samenwerking goed kunnen organiseren. Het kent een aantal organisaties voor sturing die goed luisteren naar de samenleving. Zij werken met alle andere organisaties en de burgers samen om de samenleving en haar economisch systeem optimaal te houden. Luisteren naar de samenleving en samenwerken betekent dat de organisaties voor sturing zoeken naar maatregelen die breed gedragen worden, zonder minderheden echt te benadelen.

Hierdoor is er een breed draagvlak voor de binnen de even­wichts­eco­nomie genomen maatregelen.

Samenwerking betekent in de even­wichts­eco­nomie onder andere dat uiteindelijk iedereen zich achter deze maatregelen schaart. Eenmaal een beslissing genomen handelt de samenleving als geheel daarna.

Door deze vorm van samenwerking ontstaan geen onwerkbare tegenstellingen en blijft de democratie in rustig vaarwater. In de vorige paragraaf hebben we gezien dat het economisch systeem van de even­wichts­eco­nomie robuust is en snel kan worden aangepast een veranderende omstandigheden zonder dat dit economische problemen oplevert.

Ook hebben we net gezien dat de economie stuurbaar is, dat de eerste prioriteit ligt bij de samenleving, en dat sturing van de economie door de samenwerking harmonieus kan verlopen.

De organisaties voor sturing hebben daarom alle middelen om de economie te sturen en zijn dus veel efficiënter dan regeringen in de vrije markt.

Al deze factoren maken dat er binnen de even­wichts­eco­nomie relatief snel en op een verantwoorde manier beslissingen genomen kunnen worden bij de eerste aanwijzingen van een pandemie.

1.2.4. Effectiviteit bedrijven versus effectiviteit organisaties in de even­wichts­eco­nomie

Bedrijven spelen nagenoeg geen actieve rol bij het ondersteunen van de samenleving en haar economie tijdens een pandemie. Bedrijven moeten namelijk hun eigen commerciële afwegingen maken. Als het ondersteunen van de samenleving en/of economie geen winst of strategisch voordeel oplevert dan doen ze het niet, uitzonderingen daargelaten. En zeker tijdens een crisistijd moeten zij meer bezig zijn met overleven.

Bedrijven hebben in het begin van de pandemie dan ook nauwelijks iets gedaan aan de duidelijk zichtbare schrijnende problemen bij de medische voorzieningen Deze hulp zou ook de economie snel ondersteunen. Iets waar alle bedrijven voordeel van zouden hebben.

In Nederland en België is genoeg expertise en capaciteit bij bedrijven om de tekorten op te lossen. Begrijpelijk zijn bedrijven toch meer bezig met hun eigen belangen. Dit in tegenstelling tot organisaties in de even­wichts­eco­nomie: In de even­wichts­eco­nomie werken zowel organisaties voor sturing van de economie als organisaties die producten/diensten leveren intensief samen in dienst van de samenleving.

Bij een virusuitbraak die kan leiden tot een pandemie zullen de organisaties voor sturing de economische activiteiten van alle organisaties zodanig aanpassen dat er adequaat gereageerd wordt. In brede samenwerkingsverbanden zullen de organisaties hun expertise en capaciteit bundelen om zo snel mogelijk aan de nieuwe behoefte binnen de samenleving gehoor te geven. Tevens is door deze nieuwe samenwerkingsverbanden grootschalige innnovatie mogelijk, zodat er beter gereageerd kan worden op bijvoorbeeld een crisis in de medische voorzieningen. Alle organisaties hebben ook een rol bij het verbinden van, communiceren met en het voorlichten van de samenleving. Alle organisaties zijn hiervoor perfect toegerust. Zij creëren, stimuleren en onderhouden namelijk netwerken voor aandacht en begeleiding. Iedereen in de even­wichts­eco­nomie maakt onderdeel uit van een of meerdere netwerken. Iedereen is daarom op die manier -persoonlijk- benaderbaar en maakt deel uit van een groep.

Peer pressure, sociale normen in die netwerken en voorlichting door inspirators uit de netwerken zorgen ervoor dat de neuzen relatief snel dezelfde kant op staan. Zeker omdat mensen die deelnemen aan de even­wichts­eco­nomie zich realiseren dat samenwerking betekent dat ieders mening telt en meegenomen wordt. Maar als eenmaal een besluit genomen is dan brengt iedereen zijn gedrag in overeenstemming met dit besluit.

Op deze manier zullen organisaties de samenleving snel kunnen informeren en activeren. De samenleving heeft zo snel de focus op hoe men gemeenschappelijk de crisis tegemoet kan treden.

1.2.5. Effectiviteit inspanningen burgers in de vrije markt versus burgers in de even­wichts­eco­nomie

Hoe gaan individuen om met een aanstormende pandemie?
We zullen zien dat burgers in de vrijemarkteconomie vanuit hun individualisme een heel andere instelling hebben dan de deelnemers aan de even­wichts­eco­nomie.

Wie eind augustus 2020 enkele grote steden in Nederland, Duitsland en België heeft bezocht ziet grote verschillen. In Nederland blijft het afstand houden een uitdaging. Het dragen van mondkapjes lijkt voor de deels meer individualistisch ingestelde Nederlandse bevolking dan nog een brug te ver. In Duitsland waar mondkapjes op veel plaatsen verplicht zijn houdt men zich redelijk goed aan de regels. Duitsland kent ook verzetsbewegingen. In België zijn er zowaar steden waar men zich verbazingwekkend goed aan het verplicht dragen van mondkapjes houdt, zelfs in het centrum in de buitenlucht.



Individualisme als hoogste goed bij de rest van de bevolking maakt dat deze bevolkingsgroepen niet geïntegreerd geraken. In de vrije markt wordt de individualistische houding uitvergroot: De hang naar individualisme wordt omgezet in de hang naar het nastreven van het eigen belang, ten koste van anderen en daardoor uiteindelijk ook ten koste van zichzelf.
Hierdoor is men niet goed in staat om mee te gaan met het idee dat een klein beetje opgeven van individuele vrijheid door iedereen, iedereen juist vrijer kan maken. En in het geval van het het coronavirus blijft iedereen vrijer doordat het virus onder controle blijft. Iets dat ook wel sociaal dilemma of een Prisoners dilemma genoemd wordt. De vrije markt stimuleert mensen dus om voortdurend bezig te zijn met hun individuele behoeften. Hierdoor zullen er vanuit de samenleving geen grotere initiatieven ontstaan gericht op de belangen van het collectief, het indammen van de aanstormende pandemie.
Dit in tegenstelling tot wat er in de even­wichts­eco­nomie gebeurt, zoals we nu zullen zien. In paragraaf 1.2.2. is toegelicht hoe organisaties de samenleving waarin zij opereren alert kunnen maken en weten te activeren op het moment dat zich een pandemie aankondigt. We zullen nu zien dat het uiteindelijk de burger is die zeer betrokken is bij de bestrijding van een pandemie in wording. In even­wichts­eco­nomie worden burgers elders in de wereld niet als ver weg ervaren. De structuur van de even­wichts­eco­nomie stimuleert dat mensen in andere werelddelen ook deel uit maken van de eigen belevingswereld. Er bestaat namelijk meer direct contact tussen burgers elders in de wereld. Dit contact maakt dat men alerter is op zaken die elders plaatsvinden. Daarnaast stimuleert de even­wichts­eco­nomie haar burgers om zich actief op te stellen in de samenleving. En een actievere opstelling zorgt ervoor dat men meer betrokken is en sneller bereid is om mee te werken aan de voorzorgsmaatregelen en aanpassingen van de economie. Doordat burgers hun economisch systeem zelf vormgeven zullen zij op hun niveau actief willen meewerken en meedenken over het aanpassen van hun economisch systeem aan de veranderende omstandigheden.

Burgers hebben daarom in de structuur van de even­wichts­eco­nomie meer de mogelijkheid en de bereidheid om zichzelf en hun economisch systeem aan te passen aan de naderende crisis. De even­wichts­eco­nomie is, meer dan democratieën in de vrije markt, gericht op het overbruggen van tegenstellingen tussen mensen en gericht op eenheid. Anders gezegd: Het door de vrije markt uitvergrootte individualisme wordt in de even­wichts­eco­nomie vervangen door samenwerking, met als doel samenwerking als één hechte gemeenschap. In de even­wichts­eco­nomie worden betrokken bij economie en hun samenleving. Het hierin actief zijn wordt gestimuleerd. Ook kunnen burgers hun lokale economie samen vormgeven Hierdoor zijn zij veel beter dan in de vrije markt in staat om met een zich ontwikkelende pandemie om te gaan.

2. Economische crisis door lockdown niet aan de orde in de even­wichts­eco­nomie

In deze paragraaf zullen we zien waarom de vrije markt niet is toegerust om met de economische crisis als gevolg van de lockdowns om te gaan. In de even­wichts­eco­nomie zou een economische crisis nauwelijks zijn opgetreden. We zullen zien dat het economisch systeem zich gewoon aanpast aan de nieuwe realiteit.

In 2.1. worden structurele problemen van de vrije­markt­economie gesignaleerd die je pas goed ziet als je de vrije­markt­eco­nomie vergelijkt met de even­wichts­eco­nomie.
In de daarop volgende subparagrafen 2.2. tot en met 2.7. worden de duidelijk zichtbare problemen van de vrije­markt­eco­nomie in 2020 vergeleken met hoe de even­wichts­eco­nomie hier mee zou omgaan.

2.1. Crisis toont structurele problemen vrije markt en illustreert kracht van de even­wichts­eco­nomie

In deze paragraaf worden de problemen waarmee men in de vrije markt mee te maken heeft tijdens de economische crisis van 2020 bekeken vanuit het perspectief van de even­wichts­eco­nomie.

Als iets niet te veranderen is en er geen alternatief is dan ben je al snel geneigd om dat dan maar gewoon te accepteren, zonder na te denken over de negatieve consequenties. Pas als er een alternatief is dan is er keuze en kun je vergelijken.
Het alternatief van de even­wichts­eco­nomie geeft ons dus de mogelijkheid om de structurele problemen van de vrijemarkteconomie beter te zien. En om na te gaan of het alternatief geschikter is.

2.1.1. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, met name in de vrije markt

'Economie is vertrouwen', dwz de vrijemarkteconomie draait alleen goed als een groot deel van de deelnemers vertrouwen heeft in de economie. Dan pas durven burgers en bedrijven te investeren. Het vertrouwen stijgt als mensen kunnen zien dat het echt beter gaat met de economie.

Als een economie in crisis geraakt dan is het door ingrijpen nauwelijks mogelijk om de beweging ten goede te keren. Deze les uit het verleden maakt het moeilijk om nog vertrouwen in de economie te houden als zich een crisis aankondigt.

Ingrijpen heeft weinig kans op succes omdat in de vrije markt alles grotendeels met elkaar samenhangt.

Het economisch systeem van de vrije markt is dus moeilijk stuurbaar als het mis dreigt te gaan en daardoor daalt het vertrouwen snel.

Dit in tegenstelling tot het economisch systeem van de even­wichts­eco­nomie. Dit economisch systeem is vrij gemakkelijk zó te sturen dat het blijft bloeien. En dat sturen gebeurt door de burgers lokaal in samenspraak met hun lokale organisaties. Burgers en de organisaties houden zo de controle over hun lokale economie. Zij kunnen bijvoorbeeld besluiten om bepaalde sectoren van de economie extra productie te laten draaien en andere sectoren stil te leggen. Er wordt dan zo met arbeid geschoven dat nagenoeg iedereen aan het werk kan blijven.
Hierdoor zal het vertrouwen in de economie niet snel verdwijnen. Het vertrouwen van burgers in hun eigen lokale economie is toch al groot omdat de even­wichts­eco­nomie door het lokale karakter beter draait en omdat het economisch gezien solide in elkaar zit.

2.1.2. De vrijemarkteconomie is een domino-economie

De vrijemarkteconomie functioneert alleen redelijk als er geen serieuze economische uitdagingen zijn. Als er iets misgaat dan wordt dat versterkt door de manier waarop de vrijemarkteconomie reageert. Je zou kunnen zeggen; de vrijemarkteconomie is een economie van domino-effecten.
In de coronacrisis worden veel delen van de economie tegelijk stilgelegd. Vanuit de vrije markt bekeken is dit domino-effect onvermijdbaar. Dit domino-effect is vanuit de even­wichts­eco­nomie bezien een gevolg van het feit dat de vrijemarkteconomie moeilijk stuurbaar is.
Zoals we in 2.1.1. zagen is de even­wichts­eco­nomie wel goed stuurbaar. De samenleving heeft de volledige controle. De samenleving kan en zal bijsturen als een deel van de economie bedreigd wordt. Hierdoor zal een domino-effect uitblijven.

2.1.3. De vrije markt heeft geen zelfherstellend vermogen

Als het economisch slecht gaat dan krijgt een bedrijf een betere uitgangspositie door te bezuinigen. Er zijn maar weinig bedrijven die dat dan niet doen. Bedrijven moeten overleven in een markt waarvan bij voorbaat verwacht wordt dat hij verder krimpt. Een 'self-fulfilling prophecy'. Als het economisch slecht gaat dan veroorzaakt de begrijpelijke bezuinigingsdrift van bedrijven dus juist een grotere economische krimp.

Ook consumenten versterken deze self-fulfilling prophecy: Als ze zien dat het slechter gaat met de economie dan doen ze wat iedereen doet. Zij houden hun hand op de knip.

Veel economen geven aan dat de overheid moet investeren tijdens een recessie om de economie te ondersteunen. De steunpakketten in 2020 en 2021 van de overheid voor de ondernemers hebben goed gewerkt, velen hebben kunnen overleven. Maar de wereldwijd stijgende schuldenlast van de overheden veroorzaken weer gevaren voor de toekomst en de toekomstige generaties. In feite geeft dat aan dat de vrije markt dan faalt.

Van een degelijk economisch systeem zou je mogen verwachten dat het systeem zelf mechanismen heeft die bijsturen als een recessie drijgt. De vrije markt is niet in staat om een weg uit de crisis te vinden, anders dan hem maar over zich heen te laten komen en te wachten totdat de bodem bereikt is. Hoe diep een crisis wordt en/of hoe lang hij gaat duren is nauwelijks te sturen vanuit de vrije markt.

De vrijemarkteconomie heeft dus geen zelfhelend vermogen. Dit economisch systeem kan problemen niet vanuit eigen kracht te boven komen. We hebben net gezien dat het voor een individueel bedrijf verstandig is om te bezuinigen als het economisch slechter gaat. Voor de economie zijn deze individuele keuzes echter niet verstandig, iets waar alle bedrijven gezamenlijk weer de gevolgen van ondervinden. In de vrije markt stappen burgers in dezelfde valkuil als bedrijven.

Bovenstaand dilemma is een vorm van het Prisonersdilemma. Het merendeel van de problemen in de economie en in de samenleving zijn vormen van het Prisonersdilemma: Individuele keuzes lijken te leiden naar een betere individuele positie. Maar zij schaden het geheel. En alle individuen zijn daardoor slechter af.

Alle Prisonersdilemma's hebben maar een uitweg. En die uitweg is samenwerken. Door te overleggen en echt samen te werken worden er keuzes gemaakt die veel voordeliger zijn voor het geheel, en dus ook voor het individu.

Dat is een van de redenen dat samenwerken centraal staat in de even­wichts­eco­nomie. Door deel te nemen aan de even­wichts­eco­nomie kies je bewust voor samenwerking. Ook organisaties in de even­wichts­eco­nomie zijn door de manier waarop zij verankerd zijn in de samenleving in staat om optimaal samen te werken met andere organisaties en met de burgers.

Door samenwerking wordt voorkomen dat de economie in de overlevingsstand komt. Het economisch systeem herstelt zich als het ware zelf.

2.1.4. Vanuit de even­wichts­eco­nomie gezien is de schuldenberg in de vrije markt onderdeel van een structureel probleem

Alle economieën vallen grotendeels stil tijdens de crisis. De overheden moeten lonen, huren en aflossingen van burgers en bedrijven grotendeels overnemen om de economie zo veel mogelijk overeind te houden. De crisis van 2008 en de grote recessie van 1930 leren ons dat géén overheidsingrijpen leidt tot een langere en diepere crisis.
Het achterliggende structurele probleem is dat de vrije­markt­economie draait op geld. Als er problemen zijn moet er geld bij om de economie overeind te houden en/of te reorganiseren. Dat leidt in een crisis bijna altijd tot problemen. En de toenemende globalisatie veroorzaakt in toenemende mate rampen en crises.
De inzet van het extra geld is feitelijk alleen nodig om de arbeid die in de economie verricht wordt te reorganiseren. Want uiteindelijk is alles wat er in de economie omgaat het resultaat van arbeid.

In de even­wichts­eco­nomie draait alles om de inzet van arbeid. Het economisch systeem past zich aan aan een nieuwe situatie doordat mensen werkzaamheden gaan verrichten die dan gewenst zijn. De verandering van werkzaamheden vindt plaats binnen de structuur voor samenwerking van de even­wichts­eco­nomie. Geld speelt bij het reorganiseren van de economie een ondergeschikte rol. Hierdoor is het herstructureren van de economie eenvoudiger dan in de vrije markt. In 2.2.1. wordt dit verder toegelicht.

2.1.5. In vergelijking met de even­wichts­eco­nomie is de vrije­markt­economie een starre economie

Als de economie krimpt dan betekent dat hoe dan ook dat bedrijven gemiddeld minder produceren of omvallen. Een heel klein deel van de bedrijven kan kansen pakken. Maar de rest kan dat niet en gaat eenzelfde type activiteiten in afgeslankte vorm voortzetten.
Er zijn vanuit de bedrijven geen gecoördineerde activiteiten te verwachten die het economisch systeem massief ondersteunen. Men wacht af en hoopt op betere tijden. Dat maakt het economisch systeem in crisistijd star. Als er in de even­wichts­eco­nomie een nieuwe situatie ontstaat dan zullen alle organisaties in onderlinge samenwerking zich hieraan aanpassen. Dat kan in een crisis ook méér economische activiteit betekenen. In ieder geval zijn de veranderingen erop gericht dat de samenleving optimaal kan blijven functioneren.

Daarbij komt dat arbeid anders georganiseerd kan worden zonder noemenswaardige investeringen. Door arbeid anders te organiseren kunnen de producten die in een nieuwe situatie nodig zijn gemaakt worden. Doordat het relatief eenvoudig is om arbeid anders te organiseren en doordat dit gedragen wordt vanuit de samenleving is de even­wichts­eco­nomie een flexibel economisch systeem. In 2.2.1. wordt deze reorganisatie van arbeid verder toegelicht.

Belangrijk is dat de mindset van mensen in de even­wichts­eco­nomie ervoor zorgt dat een potentiële crisis zich niet kan ontwikkelen: Burgers in de even­wichts­eco­nomie weten dat zij zelf hun lokale economie volledig kunnen sturen. Hierdoor hebben zij de zekerheid dat zij zelf de controle hebben en hun economisch systeem op orde kunnen houden.

Daarnaast zorgt samenwerking voor onderling vertrouwen en sociale cohesie. Ook hierdoor zullen burgers het vertrouwen in hun gemeenschappelijk economisch systeem en hun toekomst blijven behouden.

Dit alles maakt dat organisaties en burgers in de even­wichts­eco­nomie gemotiveerd zijn om samen de schouders onder hun economie te zetten mocht het even tegen zitten.

2.2. Moeizame steun economie in de vrije markt is overbodig in de even­wichts­eco­nomie

2.2.1. Financiële steun is overbodig in de even­wichts­eco­nomie

De velen miljarden die over de economie worden uitgestrooid kunnen niet voorkomen dat de economie ernstig geraakt wordt. De zwartste scenario's -die blijken uit te komen- voorspellen een lange diepe crisis. Dan helpen alle maatregelen van de overheden niet. Overheden kunnen niet alle lasten en personeelskosten van alle bedrijven en ZZP'ers gedurende de hele crisis op zich nemen.

Problematisch is het als het virus in alle hevigheid terug keert of zich een andere ramp voltrekt.
Dan moeten landen weer enorme sommen geld op de kapitaalmarkt lenen. Dat maakt het financiële systeem nog kwetsbaarder.
Veel bedrijven én banken kunnen dan omvallen. Werknemers kunnen massaal ontslagen worden.

Gelukkig heeft zich dit scenario vlak daarna niet voorgedaan. De vraag is of de overheid dan nog veel zou kunnen doen. Tijdens de lockdown bij een corona uitbraak zijn veel mensen zoveel mogelijk thuis. Daardoor worden veel producten en diensten die te maken hebben met de activiteiten van mensen buitenshuis veel minder gevraagd.
De producten en diensten die mensen nodig hebben doordat ze meer thuis zijn worden juist meer gevraagd. Laten we voor nu even aannemen dat er per saldo minder producten/diensten nodig zijn. (Verderop zullen we zien dat in de even­wichts­eco­nomie waarschijnlijk niet het geval is)

Je kunt dan grofweg twee dingen doen:

De eerste optie is om de salarissen van mensen die geen of minder arbeid verrichten gewoon door te betalen met geleend geld, zoals de overheden in de vrije markt dat doen.

De tweede optie is uitgaan van waar de mensen behoeften aan hebben en daarop de werkzaamheden en de geldstromen / salarissen aanpassen, de strategie van de even­wichts­eco­nomie.

Omdat burgers in de even­wichts­eco­nomie zich in hun werkzaamheden flexibeler opstellen zal ook aan de veranderende vraag voldaan kunnen worden.
In de even­wichts­eco­nomie is het salaris geen manier om meer geld te verzamelen maar om datgene waaraan behoefte is te kunnen kopen. Als er een andere behoefte is, is het logisch om de prijzen en salarissen daarop aan te passen. Dat zal geen grote problemen opleveren omdat burgers lange termijn afspraken hebben gemaakt over wat zij met hun salaris persoonlijk willen bereiken. Het salarisdeel dat teruggaat in de economie met de bedoeling om deze persoonlijke doelen te bereiken blijft intact.

Omdat de samenleving precies die producten en diensten krijgt waaraan onder de gegeven omstandigheden behoefte is met de inzet van de eigen werkenden kan er geen sprake zijn van een crisis.
Natuurlijk kan de lockdown zorgen voor andere meer beperkte behoeften, maar het economisch systeem blijft binnen de beperkingen optimaal doordraaien. Ook kan het economisch systeem meerdere rampen absorberen en binnen de gegeven omstandigheden toch optimaal blijven draaien. Het economisch systeem komt dan niet tot stilstand, hetgeen waarschijnlijk wel het geval is in de vrije markt. In de even­wichts­eco­nomie staat arbeid centraal terwijl in de vrijemarkt­economie geld de spil vormt. Dat was zonet ook al de achterliggende gedachte. En het is in 2.1.4. ook al even aangestipt. Hier kwam naar voren dat daardoor het structurele probleem van de schuldenberg niet speelt in de even­wichts­eco­nomie.
Nu wordt hier wat dieper op ingegaan op wat het betekent dat arbeid centraal staat in plaats van geld.

Dat arbeid centraal staat houdt het volgende in: Als er problemen dreigen te ontstaan in de economie (of de samenleving) dan wordt in onderling overleg bepaald hoe werkzaamheden worden bijgesteld om de problemen op te lossen. Want uiteindelijk betekenen alle veranderingen in ieder economisch systeem dat werkzaamheden veranderen. Een goed georganiseerde overlegstuctuur binnen de even­wichts­eco­nomie zorgt ervoor dat deze veranderingen soepel verlopen.

In de even­wichts­eco­nomie kunnen deze veranderingen worden doorgevoerd zonder dat financiële middelen een struikelblok vormen. Financiële middelen zijn in de even­wichts­eco­nomie namelijk voor zowel werkenden als organisaties van ondergeschikt belang.

Hierdoor kan het economisch systeem aangepast worden aan nieuwe behoeften door simpelweg werkzaamheden en organisaties aan te passen, zonder dat financiële middelen een breekpunt kunnen vormen. Omdat de vrije markt steeds meer uitwassen krijgt, is de overheid hier noodgedwongen mee begonnen. En omdat de overheid er in de coronacrisis alleen voor staat neemt zij in veel gevallen ook de verantwoordelijkheid.

In de even­wichts­eco­nomie staan overheden er niet alleen voor:
Datgene wat in de vrije markt niet kan, kan wel in de even­wichts­eco­nomie: Organisaties die gezamelijk de schouders zetten onder hun economie. De economie kan niet in een vrije val geraken door bezuinigen van bedrijven maar wordt versterkt doordat organisaties samenwerken om elkaar te steunen.
De Overheid kan hierbij aansluiten. Door samen te werken met de organisaties binnen de even­wichts­eco­nomie zullen de economische gevolgen van een lockdown verder verzacht worden.

2.2.2. Werkloosheid is ook tijdens de coronacrisis onnodig door een vloeiende overgang naar nieuw werk

Deze is zo laag omdat de overheden voor bedrijven zijn bijgesprongen tijdens de crisis.

Werkloosheid heeft voor het individu, voor de samenleving en voor de economie grote nadelen. De even­wichts­eco­nomie is daarom zo ingericht dat er in principe voor iedereen werk is. Hoe dat werkt wordt nu, aan de hand van de situatie tijdens de coronacrisis, toegelicht.

Zojuist hebben we gezien dat het economisch systeem tijdens een lockdown optimaal draait omdat de even­wichts­eco­nomie arbeid in plaats van geld centraal stelt. Omdat de samenleving dan nieuwe behoeften heeft, is er ook behoefte aan een (tijdelijke) andere verdeling van arbeid.
We gaan nu dieper in op wat dit betekent voor de werkgelegenheid. We zullen zien dat de andere verdeling van arbeid door een lockdown soepel zal verlopen omdat burgers in de even­wichts­eco­nomie zich flexibeler opstellen, beter geschoold zijn en zich verantwoordelijk voelen voor elkaar. De flexibiliteit die werkenden in de even­wichts­eco­nomie hebben zorgt ervoor dat veel mensen in de loop van hun leven een ander vak gaan uitoefenen. De binnen de even­wichts­eco­nomie gestimuleerde persoonlijke ontwikkeling gaat daar ook toe leiden. Zeker omdat de opleidingen betaald worden vanuit de even­wichts­eco­nomie.

In tijden van een crisis heb je zodoende flexibele werkenden die ook nog eens in meerdere vakgebieden thuis zijn. Omdat de hoeveelheid werk alleen bepaald wordt door de behoeftes van de samenleving en niet beperkt worden door geldkwesties is de beroepsbevolking ook tijdens een lockdown gemakkelijk herplaatsbaar. Anders dan in de vrije markt is het voor het individu belangrijk om verantwoordelijkheid te nemen voor de wereld om hem/haar heen:

Een samenleving van de even­wichts­eco­nomie kent een sterke sociale cohesie. Hierdoor is de samenleving gericht op het elkaar ondersteunen. En omdat de samenleving die mogelijkheid heeft, zal men ook inzetten op goede werkgelegenheid.

Zaken als het gebruik/bezit van een huis of het pensioen worden in de even­wichts­eco­nomie geregeld door onderlinge afspraken. Dan is het belangrijk dat iedereen zijn afspraken kan nakomen en dus voldoende inkomen heeft. Hierdoor heeft iederen er belang bij dat de economie goed blijft draaien en werk heeft.

Ook kent de even­wichts­eco­nomie een actieve democratie, waarin iedereen -op zijn nivo- actief bezig met het opbouwen van de samenleving en de lokale economie. Ook hierdoor blijft goede werkgelegenheid een belangrijk punt. Afgaande op wat we begin 2020 tijdens de lockdown gezien hebben zou er veel minder behoefte aan producten/diensten zijn, waardoor er minder werk is. De behoefte aan arbeid wordt dan onder de werkenden zodanig verdeeld dat iedereen blijft delen in de welvaart. Hierbij heeft de Verbindende organisatie het voortouw. Bij die nieuwe verdeling horen mogelijk ook andere prijzen en andere salariëringen. Hierbij heeft de Monetaire organisatie het voortouw. Zoals we hierboven gezien hebben vindt die verdeling zo plaats dat iedereen toch de producten en diensten krijgt waar hij/zij gegeven de omstandigheden behoefte aan heeft. Of de behoefte vanuit de samenleving aan producten/diensten tijdens de lockdown inderdaad minder was valt echter nog te bezien.
Op medisch gebied waren er allerlei tekorten. Ook had de bejaardenzorg beter georganiseerd kunnen worden waardoor de corona-gerelateerde doden en het overige leed door bijvoorbeeld de isolement aanzienlijk verminderd had kunnen worden.
Ook had er veel aandacht kunnen uitgaan naar de negatieve effecten van de crisis: Mensen die op de een of andere manier in de problemen zijn gekomen zouden beter opgevangen kunnen worden. Dat kan variëren van het werken aan de achterstanden in de reguliere zorg van ziekenhuizen tot meer ondersteuning voor docenten bij het begeleiden van leerlingen/studenten in het onderwijs op afstand.
De zaken die niet opgepakt kunnen worden tijdens de crisis kunnen leiden tot meer schade achteraf.
Een grondige inventarisatie van waar de samenleving behoefte aan heeft tijdens de coronacrisis zou zeer waarschijnlijk resulteren in volledige werkgelegenheid.

In het algemeen leidt de behoefte van de samenleving mogelijk tot veel meer vraag naar producten/ diensten dan de lokale bevolking kan maken/leveren. Binnen de even­wichts­eco­nomie zullen dat geen extra consumptiegoederen zijn maar diensten vanuit de gezondheidszorg, de cultuursector of de opleidingsbranche. Het is aan de Verbindende organisatie om een evenwicht te vinden in behoeften en beperkingen.

2.2.3. Haperende productieketens tijdens de lockdowns zouden ook veel soepeler kunnen blijven lopen

Eind februari 2020 kwamen ineens veel meer aanvragen voor werktijdverkorting binnen bij het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken. In China waren namelijk de exporterende bedrijven met name in Wuhan in lockdown. Daardoor kwamen er geen goederen vanuit Wuhan naar Nederland en vielen bedrijven stil.

Door deze haperende productieketens is niet alleen de economie maar bijvoorbeeld ook de gezondheidszorg kwetsbaar.
We gaan nu globaal in op de voordelen van de even­wichts­eco­nomie als het gaat om de hierboven vermelde kwetsbaarheid van productieketens. Net is al aan bod gekomen dat globaal georganiseerde productieketens kwetsbaar zijn. In de even­wichts­eco­nomie zijn productieketens zo lokaal mogelijk georganiseerd zodat ze minder kwetsbaar zijn:

De even­wichts­eco­nomie is een lokaal georiënteerde economie. Dat wil zeggen dat alle onderdelen van een product zo lokaal mogelijk gemaakt worden. Hierdoor zijn de productieketens veel minder kwetsbaar.

Overigens wordt bij het thema Regionetwerken uitgebreid toegelicht dat deze lokaal georiënteerde productieketens beter functioneren en beter zijn voor de economie dan globaal georganiseerde productieketens in de vrije markt.

Daarnaast zorgt samenwerking tussen verschillende regio's in de wereld ervoor dat mocht er in een regio tekorten ontstaan een andere regio (die ook zo lokaal mogelijke productieketens heeft) zal bijspringen. Een andere reden waarom globaal georganiseerde productieketens kwetsbaar zijn, zijn de (arbeids-)omstandigheden in de fabrieken. Lage lonen zijn daar een onderdeel van. Iets dat moet draaien met minimale kosten functioneert vaak slechter.

De even­wichts­eco­nomie kent goede (arbeids-)omstandigheden en eerlijke lonen. Volgens de logica van de vrije markt zou dit een hogere productprijs opleveren. De productprijs is in de even­wichts­eco­nomie echter juist veel lager dan in de vrije markt. Zonder nu in te gaan op de details, is de manier waarop de even­wichts­eco­nomie is georganiseerd de reden dat de gemiddelde productprijs veel lager is.
Een productieketen in de even­wichts­eco­nomie levert dus stabieler dan in de vrije markt én tegen een lagere productprijs. Productieketens in de vrije markt zijn ook kwetsbaar omdat de prijzen voortdurend onder druk staan en fabrieken die leveren tegen minimale kostprijs nu eenmaal minder goed functioneren.

In de even­wichts­eco­nomie is ook geen sprake van concurrentie en prijsdruk: Samenwerking als hoeksteen van de economie zorgt ervoor dat de productieketens zodanig functioneren dat ze optimaal dienstbaar zijn aan de samenleving. De samenleving als geheel bepaalt op welke manier dat het beste kan. En de samenleving heeft belang bij productieketens die de economie als geheel blijvend ondersteunen. Dan is onder andere stabiliteit van groot belang. Als er iets mis gaat in een productieketen dan moet de keten als geheel de klap kunnen opvangen. Hiervoor zijn in de vrije markt financiële buffers van de afzonderlijke bedrijven uit de keten noodzakelijk. Om de klappen van een of meerdere lockdown's te kunnen opvangen moeten dat flinke buffers zijn. Die hebben nogal wat bedrijven niet.

In 2.2.1. hebben we gezien dat in de even­wichts­eco­nomie arbeid in plaats van geld centraal staat. We hebben gezien dat dit betekent dat het economisch systeem kan worden aangepast door simpelweg werkzaamheden en organisaties aan te passen aan nieuwe behoeften, zonder dat financiële middelen een breekpunt kunnen vormen. Hierdoor kunnen productieketens flexibel reageren op problemen. Gebrek aan financiële middelen of andere bestedingen van financiële middelen maakt dat er beknot wordt op voorraden.
Door deze 'just in time' aanpak is er relatief weinig voorraad en kunnen leveringsproblemen ontstaan als iets de productieketen niet helemaal loopt zoals normaal.

Zoals in 2.2.1. al aan bod is gekomen stuurt de samenleving het economisch systeem. Dat betekent dat de samenleving in grote lijnen bepaalt wat er in alle organisaties en (lokaal georiënteerde) productieketens gebeurt. Omdat de samenleving gebaat is bij stabiele productieketens zullen er ook voldoende voorraden aanwezig zijn. Datzelfde geld voor afhankelijkheid van één toeleverancier. Een samenleving die kan bepalen hoe haar productieketens eruit zien zal niet kiezen voor afhankelijkheid van één toeleverancier als daardoor het functioneren van de productieketen in gevaar kan komen. Op deze plaats is zeer globaal gesproken over de werking van productieketens in de even­wichts­eco­nomie tijdens corona. In het thema Regionetwerken wordt zeer uitgebreid toegelicht wat de verschillen zijn in de manier waarop productieketens functioneren in de vrije markt en in de even­wichts­eco­nomie. Een algemene conclusie is dat productieketens in de even­wichts­eco­nomie de economische systemen van alle landen -ontwikkelde én ontwikkelings landen- veel beter ondersteunen.

2.3. Moeizame onderlinge steun Europese economieën verloopt soepeler door structurele samenwerking

In 2020 moeten de Zuidelijke landen door de Noordelijke landen gefinancierd worden om de gevolgen van coronacrisis enigzins te boven te komen. In het Noorden wordt dat nogal eens als onrechtvaardig gezien. Over de manier waarop de financiering moet plaatsvinden is veel gesteggel tijdens de eerste onderhandelingen tussen de Europese landen.
Met de financiering worden ook hervormingen geëist. Iets dat door de betreffende landen als bemoeienis met interne aangelegenheden wordt gezien.

Hoe mooi zou het zijn als de Europese landen echt met elkaar zouden gaan samenwerken. Dat is al sinds de oprichting van de EU een heet hangijzer.
En gezien de positie waarin regeringsleiders verkeren is hun aarzeling bij samenwerking heel begrijpelijk. Zij zijn daar op de allereerste plaats voor de belangen van hun eigen land. Of voor de belangen de eigen achterban of eigen elite.

Regeringen proberen met afspraken en lobbyen zoveel mogelijk voordeel voor eigen handel, industrie, landbouw en visserij te halen. Samenwerking tussen landen ligt ook moeilijker dan in de even­wichts­eco­nomie omdat landen ook in economisch opzicht in concurrentie met elkaar zijn.

De keuze voor eigen belang lijkt in een democratie vaak voordeliger dan samenwerken. Regeringsleiders die hun eigen belangen veel belangrijker vinden dan hun gemeenschappelijke belangen zullen moeilijk kunnen samenwerken. Dit is een vorm van het Prisoner's dilemma. In de even­wichts­eco­nomie spelen dit soort Prisoner's dillema's nauwelijks omdat samenwerking voorop staat. Dit wordt nu toegelicht. Ook de weg naar samenwerking is anders in de even­wichts­eco­nomie. Samenwerking wordt vanaf de basis opgebouwd: Het begint altijd bij kleine groepen mensen die in de structuur van de even­wichts­eco­nomie uitgenodigd worden om samen te werken en vanuit die basis wordt er in telkens bredere verbanden samengewerkt.

In Europa hebben aantal visionaire regeringsleiders de Europese Unie met verdragen tussen landen vormgegeven. Dat samenwerking binnen de EU zinvol is zal wel langzaam tot de bevolking doordringen, was de gedachte. Dat blijkt echter moeizaam te verlopen omdat de bevolking denkt in termen van het eigen belang zolang zij onderdeel uitmaken van de vrije markt.

Doordat, zoals we net zagen, samenwerking in de even­wichts­eco­nomie vanaf de basis is opgebouwd en het in alle delen van de maatschappij is doorgedrongen, is samenwerking op grotere schaal ook binnen de EU meer vanzelfsprekend. Het ontbreken van concurrentie in de even­wichts­eco­nomie heeft ook voordelen voor samenwerking binnen de EU. Landen in de EU zijn door het ontbreken van concurrentie in economisch opzicht geen concurrenten van elkaar. Dat maakt dat samenwerken tijdens een coronacrisis binnen de EU soepeler kan verlopen.
En op economisch gebied profiteert men immers ook al van de samenwerking. Er is nog een reden waarom in de even­wichts­eco­nomie de coronacrisis op een soepele manier gezamenlijk binnen de EU kan worden aangepakt. Het belangrijkste is namelijk dat er een structuur voor samenwerking is binnen de even­wichts­eco­nomie.
Samenwerking op globale schaal gebeurt al voordat een crisis uitbreekt. En op het moment dat een regio in de problemen komt, springen andere regio's vanzelfsprekend bij.

Bij het aangaan en het onderhouden van de globale samenwerking zijn de heikele punten al uitgewerkt: Omdat alle betrokkenen in de praktijk merken dat samenwerking veel meer oplevert dan eigen belangen voorop te stellen heeft men al lang naar elkaar toe bewogen. Regeringen hoeven daarom niet meer bezig te zijn met het eigen belang van hun achterban. Hun eigen belang is juist dat er de beste afspraken voor het geheel gemaakt worden.
En daarbij zal natuurlijk ook verschil van inzicht zijn. Maar de inbreng van alle partijen is gericht op de beste afspraken voor het geheel. En bij samenwerken hoort dat iedere partij oog heeft voor de positie van de andere partijen.

Hierdoor is ook is de rol van politici minder essentieel geworden. De economisch systeem zelf zorgt immers voor stabiele economieën in alle regio's en voor het ondersteunen van elkaar's regio's als er tegenspoed dreigt. We hebben net gezien dat bij het ondersteunen van elkaars economieën door landen in de vrije markt relatief hoge geldbedragen zijn gemoeid. Dat vormt een struikelpunt.

In 2.2.1. hebben we gezien dat de even­wichts­eco­nomie gebaseerd is op arbeid in plaats van geld. We hebben toen gezien dat hierdoor binnen een regio het relatief eenvoudig is om de economie overeind te houden, zonder dat daar grote financiële bedragen mee gemoeid zijn. Bij de samenwerking tussen regio's geldt hetzelfde principe; arbeid centraal in plaats van geld. Hierdoor is ook het ondersteunen van elkaars economieën in moeilijkere tijden relatief eenvoudig.

2.4. Aanpak coronacrisis in ontwikkelingslanden verloopt soepeler door structurele samenwerking

Door de vele armoedige woonwijken, de medische infrastructuur en de economische situatie zijn veel ontwikkelingslanden niet toegerust op het opvangen van een humanitaire én economische crisis. Gelukkig worden niet alle ontwikkelingslanden hard geraakt.


Voor wat betreft de financiële ondersteuning van ontwikkelingslanden gelden dezelfde obstakels als geschetst bij 2.3.. In de structuur van de even­wichts­eco­nomie werken alle regio's van de wereld samen. Die samenwerking geeft positieve effecten voor regio's die zwaar getroffen zijn door corona, zoals al beschreven bij 2.3.. Dat is met name voordelig voor ontwikkelingslanden.

Daarnaast wordt bij het thema Blauwdruk eerlijke globalisering uitgebreid toegelicht hoe de even­wichts­eco­nomie de economieën van ontwikkelingslanden versterkt. Door hun versterkte economieën hebben ontwikkelingslanden tijdens de cornonacrisis meer veerkracht.

Referenties

[1]	Als wij niets veranderen aan onze relatie met dier en natuur, is corona pas het begin, Het Parool, 26-3-2020 Herman Goossens geeft aan dat het wereldwijd oprukken van bacteriën waartegen geen enkel antibioticum meer opgewassen is wordt een groot probleem. Daar ligt geen enkele politicus van wakker. ‘Dat het mijn fout zou zijn als een leerkracht overlijdt: zo’n verwijt komt hard aan’, De Standaard 1 juni 2020
[2]	De massale vernietiging van wilde dieren is een urgenter probleem dan het klimaat, De Standaard 15 augustus 2020 Roer moet om voor behoud dier en mens / VN-rapport: om massaal uitsterven van soorten te voorkomen moet het roer op alle fronten om, Volkskrant, 16 september 2020 Global Biodiversity Outlook 5, 2020 Zwemmen er in 2048 geen vissen meer in de oceaan?, Universiteit van Vlaanderen op Youtube november 2020 Warme golfstroom kan gaan haperen in de komende 100 jaar, Rijksuniversiteit Groningen, 2019 Zonder insecten overleven we niet - en binnen tien, twintig jaar is het crisis, Trouw 28 april 2018
[3]	Het coronavirus wijst ons de weg naar een radicale herziening van onze manier van leven, Volkskrant maart 2020
[4]	Jan Rotmans geeft aan dat we nog een aantal crises zullen doorlopen voordat we als mensheid veranderen: Omwenteling | Jan Rotmans, hoogleraar transitie, BNR Big Five 29 juni 2020
[5]	De Psychologie van Veranderen, psychologisch.nu 29 januari 2019 Rick van Baaren: ‘De relatie tussen inzicht, attitude en gedrag is veel zwakker dan gedacht’, Wetenschappelijk artikel 18 augustus 2016
[6]	Experimenten met coronavirus al in 2013 afgewezen, nieuwe risico’s in beeld, Duurzaam nieuws, 29-3-2020
[7]	Volgens virologen hadden we ons veel beter kunnen voorbereiden: Reconstructie corona-uitbraak; Drie keer werd Nederland gewaarschuwd voor een pandemie, maar de regering koos voor het isolement, Trouw 15 april 2020, Onze voorbereidingen op een pandemie waren symbolisch’, NRC 26-3-2020 Overheid drie keer gewaarschuwd voor opstellen plan pandemie: adviezen genegeerd , NPO radio 1, 15-4-2020 Nederlandse minister Martin van Rijn, opvolger van Bruna Bruins zegt in een interview 27-3-2020 dat je je nooit op een specifieke pandemie kunt voorbereiden en suggereeert daarmee dat de keuze van Nederland in het verleden om geen voorbereidingen te treffen gerechtvaardigd was. Beleid waar hij zelf veelal bij betrokken was. Daarmee veegt hij alsnog de drie rapporten van tafel. Rapporten waarin door de experts wel specifieke maatregelen worden aanbevolen. Wereldwijd was men zich bewust van de dreiging van een pandemie. Zo gaf Bill Gates in 2015 een TEDtalk waarin hij opriep om voorbereidingen voor een pandemie te treffen. Voorbereidingen die verder gaan dan alleen medische voorzieningen. The next outbreak? We need to get prepairde, Bill Gates in een TED talk in maart 2015
[8]	De voorbereiding op de volgende pandemie begint nu, mo 27 maart 2020
[9]	Dit is de man die als eerste ter wereld een betrouwbare coronatest ontwikkelde, volkskrant, 14-4-2020
[10]	Negen coronadoden onder NL-zorgpersoneel, Meerovermedisch 30 april 2020 Nog altijd schrijnend tekort aan beschermingsmiddelen voor zorgpersoneel, Ad 01-05-20
[11]	Taiwan doet het fantastisch in de strijd tegen corona –en wil daar nu geopolitiek munt uit slaan, Volkskrant 30-4-2020 'Als China niet wordt gestopt in Hongkong, is Taiwan als volgende aan de beurt' NOS 15-8-2020
[12]	Bill Gates zei dat landen in de gehele wereld “vele biljoenen dollars meer kwijt zijn” aan de huidige coronacrisis dan nodig was geweest als er betere voorbereidingen waren getroffen.
[13]	Februari: de verloren maand in de strijd tegen het coronavirus, Volkskrant, 11 april 2020
[14]	In mei 2020 wordt in een artikel van de Volkskrant geconcludeerd dat je niet kunt zeggen welke aanpak van de coronacrisis voor een land het best werkt. Gekeken wordt naar de economie en de volksgezondheid. Welke coronastrategie werkt het best? Volkskrant 21-5-2020 Hoogleraar Helsloot vraagt zich af of een lockdown wel zinvol is. Door bijvoorbeeld in een vrije markt rekentechnisch te kijken naar het aantal doden mag geconcludeerd worden dat het aantal doden met een lockdown uiteindelijk groter zal zijn dan zonder een lockdown. De door Helschot getrokken conclusie dat bij een lockdown meer doden te betreuren zijn gelden alleen voor de vrije markt, waarin door de lockdown economische neergang en meer werkloosheid zal ontstaan. Corona-aanpak | Ira Helsloot, hoogleraar Besturen en Veiligheid, BNR 13-7-2020 De redenatie van Helsloot is minder van toepassing op bijvoorbeeld de economie van Taiwan die ondanks de lockdown redelijk overeind blijft. In de even­wichts­eco­nomie zal de economie en de werkloosheid ook nauwelijks te leiden hebben onder een lockdown. Onderzoek (van voor de besmettelijkere Engelse variant) wijst uit dat ingrijpen tegen het virus in economisch opzicht toch het verstandigst is: Een langere lockdown blijkt voor de economie in de praktijk beter dan een snelle versoepeling. En op de lange termijn is het ingrijpen tegen het virus economisch gezien toch het verstandigst. Economenpanel over consumentenangst, BNR economenpanel 1 september 2020
[15]	Experts in brandbrief: onduidelijk coronabeleid kabinet maakt dat meer mensen de regels negeren, Volkskrant 11 augustus 2020
[16]	We wisten in januari al zoveel en toch drong het niet door ‘Het komt wel goed’, De Standaard 20 juni 2020
[17]	De Duitse expert bij uitstek waarschuwde al twee maanden voor de uitbraak de minister van ­Gezondheid persoonlijk. Dit is de man die als eerste ter wereld een betrouwbare coronatest ontwikkelde, Volkskrant, 14-4-2020
[18]	Deed China het echt beter dan Italië met Covid-19?, AD, 20-3-2020, Hoe Spanje het zwaarst getroffen land van Europa werd, Volkskrant, 5-4-2020
[19]	Populistische leiders die corona afdeden als complot worden ingehaald door de feiten, Volkskrant
[20]	Aantal sterfgevallen in VK daalt, kritiek op premier Johnson neemt toe, De Standaard 19-4-2020
[21]	Can Trump reopen the economy on May 1? Not really, Los Angeles Times, 10-4-2020
[22]	Waarom Trump ongekend fel van zich af bijt na kritiek op coronabeleid, RTL nieuws 14-4-2020 Probeert Trump met stoppen steun aan WHO eigen falen te verdoezelen?, AD 15-4-2020
[23]	Kapitein corona Bolsonaro wil dat Brazilianen weer gewoon aan het werk gaan, AD
[24]	Een pandemie is een gevaar voor de democratie, NRC 26-3-2020 Virusangst is een perfecte dekmantel voor kwaadwillende regimes, Volkskrant 23-3-2020
[25]	Autoritaire leiders pakken coronacrisis vaak slechter aan, Inter Press Services 15 april 2020
[26]	Kritiek op aanpak corona direct cel in, NRC 26-3-2020
[27]	Landelijk coördinatiepunt geneesmiddelen voor coronapatiënten op intensive care, Zorgkrant
[28]	Lichtpuntje voor zorgpersoneel: miljoenen mondkapjes onderweg naar Nederland, Hart van Nederland 22 mrt 2020, De gestuurde mondkapjes blijken voor een groot deel onbruikbaar: 100.000 Chinese mondkapjes in Vlaanderen niet bruikbaar, RTL Nieuws 31 maart 2020 China: In Nederland afgekeurde mondkapjes niet voor medisch gebruik, Nu.nl 3 april 2020
[29]	Nederlandse bedrijven gaan zelf miljoenen mondkapjes maken, Trouw, 9-4-2020,
[30]	Over twee weken tekort aan ic-capaciteit als stijging aanhoudt, Telegraaf 2-4-2020 Capaciteitsorgaan: ruim 3200 ic-bedden mogelijk, Het Parool 3 april 2020,
[31]	Testcapaciteit coronavirus in gevaar door tekort aan laboratoriummateriaal, NOS, 20 maart 2020 Straks komen duizenden tests per dag erbij, NRC 27-3-2020
[32]	Grote belangen bij verdeling coronatests. Testcapaciteit in Nederlandse laboratoria nog helemaal niet aan maximum, Nieuwsuur 3 september 2020 Er kon veel meer getest worden in de zorg en 'dat had doden kunnen schelen', nieuwsuur NOS 9-6-2020
[33]	In de ­wereld van complexe problemen is evalueren niet iets voor achteraf / Darwin op het wereldtoneel, Volkskrant 24-6-2020
[34]	Laat het ene Amerika het andere stikken nu de coronacrisis toeslaat?, Volkskrant 26 maart 2020
[35]	Noot: Dat bepaalde groepen meer inbreng hebben is een van de schaduwkanten van de meeste parlementaire democratieën. In onze parlementaire democratieën zie je dat de grotere inbreng van mensen en bedrijven met meer geld en macht leidt tot consolidatie of versterking van hun financiële positie en hun machtspositie. Dit soort machtsconcentraties zullen veel minder sterk optreden in de even­wichts­eco­nomie. Hiervoor zijn een aantal redenen: Ten eerste is er in de even­wichts­eco­nomie geen sprake van ophoping van kapitaal bij een beperkte groep mensen die daar zelf over kunnen beschikken. Ook is er geen beperkte groep die met haar macht meer inbreng heeft. Iedereen heeft wel inbreng bij de onderwerpen van eigen voorkeur. Maar daarmee kan geen eigen voordeel behaald worden. En kiezen voor samenwerking betekent nu eenmaal dat men kiest voor maatregelen die in het algemeen belang zijn. Als laatste; machtsconcentraties zouden binnen organisaties geconcentreerd kunnen zijn. Maar juist organisaties kunnen alleen het algemeen belang dienen. Anders hebben ze geen bestaansrecht.
[36]	Activiteiten van Nederlandse en Belgische burger zijn voornamelijk activiteiten in de zorg Heel Nederland wordt vrijwilliger Solidariteit corona-tijd, bewustverbruiken.be
[37]	Volunteer army in Indonesia helps fight coronavirus with data Web In coronavirus-stricken Wuhan, an army of volunteers is offering a lifeline to those under lockdown, CNN 8-2-2020
[38]	Waarom staten in Noordwest-Europa relatief ontspannen reageren op corona, Volkskrant, 23-3-2020
[39]	Ons individualisme is historisch bepaald en niet per se beter dan gemeenschapszin: ‘Chinese toestanden’: waarom het Westen en Azië zo anders denken over privacy, Volkskrant 23-5-2020 In Vlaanderen is gemeenschapszin om historische redenen nog verder te zoeken dan in Nederland: 11 juli is het feest van iedereen / Nationale feesten kunnen niet in Vlaanderen, De Standaard 12 juli 2020
[40]	Protestmars tegen coronamaatregelen voert dwars door Amsterdam, Hart van Nederland 5 jul 2020 Dit zijn de mensen achter de coronaprotesten: ‘We willen onze vrijheid terug’, AD 10-07-20 Waarom protesten tegen de anderhalve meter maar doorgaan, terwijl het aantal coronabesmettingen juist toeneemt, Een Vandaag 01-08-2020
[41]	De etnisch gekleurde tol van het virus: gekleurde mensen disproportioneel hard getroffen, De Standaard 10/07/2020 Moskee over Bergse coronatests: ‘Het signaal is duidelijk, we moeten voorzichtig zijn’ BN de Stem 10 augustus 2020 Moslimgemeenschap schrikt van corona-uitbraak in moskee: ‘Bestuurders durven leden niet aan te spreken’, AD 30 mei 2020 Gekleurde wijk belemmert integratie, Nemokennislink 26 maart 2010
[42]	Coronaparty, Wikipedia In een loods in Twente telt de 1,5 meter zaterdagnacht niet. ‘Moet kunnen, toch?’ Volkskrant 26 juli 2020 Corona schrikt Holi niet af: feest op Zuid gaat gewoon door AD 11-3-2020
[43]	Berichtgevingen bij het ontstaan van de economische crisis ten gevolge van corona: CPB komt 26-3-2020 voor eerst met serieuze voorspelling voor Nederland. Een onvermijdelijke recessie, meer werklozen en als het lang duurt faillissementen en een bankencrisis. Het CPB schetst een zwart beeld van de gevolgen van de coronacrisis. CPB: meer werklozen door corona, economie hard geraakt, Het Parool, 26-3-2020 18 mei 2020 gaan we uit van de ergste scenario van het CBP. Economenpanel | Coronarecessie, BNR maandag 18 mei 2020 Slaapwandelend naar de grootste economische crisis van ons leven, dewereldmorgen.be 30-5-2020 OESO: koorddansen naar herstel van economie na 'rampzalige recessie', NOS 10-6-2020 Economenpanel | Economische crisis, BNR 8-6-2020
[44]	Noot: Natuurlijk ligt dat meestal wat genuanceerder en kunnen delen van de economie sneller herstellen. Bijvoorbeeld na de eerste lockdown veerde de horeca en de entertainment op terwijl de echte problemen bij de bedrijven nog moesten komen. De horeca en evenementen veerde op omdat er weer bezoekers konden komen en veel bezoekers de crisis nog niet aan den lijve ervaren hadden. De eerste ontslagrondes in het bedrijfsleven moesten nog komen. De van export afhankelijke Nederlandse bedrijven waren tijdens de eerste lockdown overeind gehouden door de overheid maar zouden al snel merken dat de buitenlandse economieën erger geraakt waren en er minder geëxporteerd zou worden. Het opveren van de horeca is dan van korte duur omdat in de vrije markt alles met elkaar samenhangt.
[45]	De FED denkt dat ze zich bezig moeten houden met de financiële markt, Kees de Kort BNR 11-6-2020
[46]	Illustraties van hoe een lokale crisis zich kan uitspreiden als een inktvlek: 10 jaar crisis (deel I): hoe het begon, NOS 24-05-2017 De crisisjaren (1929-1939) – De Grote Depressie, Historiek
[47]	BMW haalt deel autoproductie bij VDL Nedcar weg, AD 17-06-2020
[48]	In hoofdstuk 8 van het onderstaande boek staan de technieken die bedrijven gebruiken om hun strategie te bepalen. Analyse van andere bedrijven in hun omgeving is daarbij een belangrijk onderdeel. Boek: Management, Stephen Paul Robbins 2012
[49]	De schuldengletsjer die alles vermorzelt, de Groene Amsterdammer, 11 december 2019 Coronacrisis goed voor zombiebedrijven, financieel-management.nl, 17 maart 2020 Dreigt een zombie-apocalyps door coronasteun?, Volkskrant 4 juni 2020
[50]	November 2020 is de wereldwijde schuldenberg van overheden, bedrijven, huishoudens en financiële instellingen 365 procent van het bbp -datgene wat er wereldwijd 'verdiend'- wordt: Banken waarschuwen voor mondiale schuld-tsunami, NRC, 19 november 2020 De schuldengletsjer die alles vermorzelt, de groene amsterdammer, 11 december 2019 Risico's van hoge schulden op de korte termijn: Risicorapportage Financiële Markten 2020, CPB 2-6-2020 Coronacrisis kan leiden tot een nieuwe bankencrisis, RTL 02 juni 2020 Risico's van hoge schulden op de lange termijn: Hans Hoogervorst: ‘Als de centrale banken zo doorgaan, loopt het geheid slecht af’, Volkskrant 15-5-2020
[51]	Vanuit de even­wichts­eco­nomie gezien is het oprichten van de verzorgingsstaat door de overheid een tekortkoming van het economisch systeem: Nederland wordt een verzorgingsstaat door 'vadertje' Drees en Marga Klompé. De verzorgingsstaat is daarna weer deels afgebouwd onder andere omdat een andere politiek klimaat ontstond. Marga Klompé, Canonvannederland Waar is Willem Drees gebleven?, NPO radio 1 Verzorgingsstaat in afbraak, Trouw
[52]	Ruim 200 duizend werkenden minder sinds maart 2020, CBS 18-6-2020 Maandelijkse cijfers over de arbeidsmarkt – mei, Statbel 9 juli 2020 Werkloosheid gestegen naar 3,5 procent, CBS 19-9-2019
[53]	Economenpanel over coronafonds, BNR 20 juli 2020, 13:00 min over stijging werkloosheid Een ongekende stijging van de werkloosheid. Is de financiële injectie van het kabinet uitgewerkt? Volkskrant 17-6-2020 De omscholingsmogelijkheden van de NLse overheid zijn 'begrijpelijk' online cursussen. Het is maar zeer de vraag of de vele werklozen hierdoor echt begeleid kunnen worden naar nieuw werk. NOW: Inspanningsverplichting – NL leert door, rijksoverheid Iedeeën overeenkomsten vertonen met volledig werkgelegenhied in de evenwichtseconomie: Weg met het minimumloon, leve de baangarantie, Volkskrant 19 november 2020
[53b]	De mismatch op de arbeidsmarkt is tot recordhoogte gestegen, NRC 12 augustus 2021 Onbenut arbeidspotentieel bestaat voor een derde uit jongeren, CBS 20-9-2021 Steeds vaker mismatch op arbeidsmarkt', BNR 13 augustus 2021
[53c]	De krapte op de arbeidsmarkt is een mythe, handig om politieke wensen te verzilveren, De Volkskrant 19 augustus 2021 Zoveel banen en toch niet aan de bak: 'Voldoe niet aan profiel' , NOS 29 aug 2021 Krapte op de arbeidsmarkt en toch geen baan, MUG 3 sept 2021
[54]	Artikelen reeks die de pijnpunten van productieketens tijdens corona beschrijft en waarin ook voorzichtig de conclusie getrokken wordt dat lokale productie beter kan werken: (Productieketens komen overeen met wat in het vakjargon supply chains en/of Global Value Chains (GVC) wordt genoemd.) Corona is juridisch excuus bij leveringsproblemen madeinlimburg.be 6 maart 2020 Driekwart Europese supply chains ondervindt negatieve impact door coronavirus, supplychainmagazine 9-4-2020 De supply chain van de toekomst: scenario’s na corona, DPA 16-4-2020 Corona legt pijnpunten farmaceutische supply chain bloot, Nieuwsblad Transport 7-4-2020 Truckfabrikanten sluiten massaal hun fabrieken, Logistiek 19 maart 2020
[55]	Betekenis 'Just in time', Wikipedia
[56]	Betalen wij nu voor landen die jaren feest hebben gevierd? Zo simpel is het niet, Volkskrant 15 juli 2020 Nederlandse excuses voor weigering corona-solidariteit zijn hypocriet, de wereld morgen 3 april 2020
[57]	Het Europees parlement gaat nog niet akkoord met de begroting, BNR economenpanel 27 juli 2020 tot 15:00 minuten.
[58]	Politieke strijd om extra miljard voor acute noodhulp aan ontwikkelingslanden, Trouw 29 mei 2020 Compromis over coronahulpgeld voor ontwikkelingslanden, Volkskrant 10 juli 2020 Oxfam Novib: armoede dreigt voor half miljard mensen door coronacrisis, persbericht 9 april 2020 Liveblog: De impact van het coronavirus op ontwikkelingslanden